05. december 2003

UKA 2003/156

 

Uumasunik illersuineq pillugu Inatsisartut inatsisissaattut nr. xx, uu. qqqq 2003-meersussatut siunnersuut

pillugu

Inatsisartut Inuussutissarsiornermut Ataatsimiititaliaata

ISUMALIUTISSIISSUTAA

siunnersuutip aappassaaneerneqarnerani saqqummiunneqartoq

 

Inatsisartut Inuussutissarsiornermut Ataatsimiititaliaat suliarinninnermini ukuninnga inuttaqarpoq:

 

Inatsisartuni ilaasortaq Ole Dorph, Siumut, siulittaasoq
Inatsisartuni ilaasortaq Ane Hansen, Inuit Ataqatigiit, siulittaasup tullia
Inatsisartuni ilaasortaq Ruth Heilmann, Siumut
Inatsisartuni ilaasortaq Finn Karlsen, Atassut
Inatsisartuni ilaasortaq Per Skaaning, Demokraatit

 

Inatsisartut Inuussutissarsiornermut Ataatsimiititaliaata ulloq 18. november 2003 siullermeerinerup kingorna Inuussutissarsiornermut, Nunalerinermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisup, Johan Lund Olsenip peqqussutissatut siunnersuutaa misissuataarpaa.

 

Aallarniut
Inatsit manna uumasunik illersuinermut, qimmiuteqarnermut il.il. akisussaanermik Namminersornerullutik Oqartussat tigusinerannut atatillugu maleruagassianut atuutilersinneqartunut ilaavoq. Inatsisikkut siunertarineqarpoq periaatsit akuerisaasut ilisimatuussutsikkullu ilisimalikkat naapertorlugit maleruagassianik aalajangersaanikkut tamanut tunngatillugu uumasut inissisimanerisa pitsaanerulersinneqarnissaasa qularnaarneqarnissaat. Tamatuma peqatigisaanik uumasunik illersuineq pillugu maleruagassiatut aalajangersakkat sunniutigisaasa inuiaqatigiinnut ajoqutaannginnissaat qularnaarneqassaaq.

Siusinnerusukkut Kalaallit Nunaanni uumasunik illersuineq pillugu inatsisivimmik peqarsiman-ngilaq, tamanna maannamut maleruagassaqartitaasimavoq ilaatigut Kalaallit Nunaanni pinerluttulerineq pillugu nalunaarutikkut, taannalu uumasunut tamanut atuuppoq, ilaatigullu Qimmit qimuttut kiisalu qimmeqarneq qitsuuteqarnerlu pillugit Inatsisartut inatsisaatigut, tassani uumasunik illersuineq pillugu aalajangersakkani taamaallaat qimmit qitsuillu pineqartutik. Kiisalu savaateqarneq hestiuteqarnerlu pillugit nalunaarummi, aalajangersagaqarpoq uumasunik illersuinermik siunertaqartunik. Tamatumani pineqarput nerukkaatissaateqarnissaq aammalu savanik hestinillu nerukkaasarnermut piumasaqaatit kiisalu nersutit inaasa aaqqissuunneqarnissaannut piumasaqaatit, matumanittaaq savat hestillu inissaqarnissaannut piumasaqaatit.

Nunat assigiinngitsutigut suleqatigisartakkavut amerlanerit uumasunik illersuineq pillugu inatsisitigut aalajangersagaqarput. Europami nunat amerlanerit ukiuni kingullerni 100-ngajanni aalajangersagaqarput.

Nunanut tamalaanut tunngatillugu uumasunik illersuinermik soqutiginninneq ukiuni qulikkuutaani kingullerni annertuumik annertusiartorsimavoq, suliassaqarfimmilu tassani inatsiseqartitsinikkut arlalinnik iliuuseqartoqartarsimalluni. Nunani tamalaani uumasunik illersuineq pillugu inatsiseqartitsinermi assersuutitut taaneqarsinnaavoq nunani tamalaani uumasut assartorneqarneranni Europarådi aqqutigalugu uumasut illersorneqartarnissaat pillugu nunat isumaqatigiissutaat, uumasuuteqarnissaq siunertaralugu uumasut illersorneqarnissaat, uumasut toqoragassat pillugit illersuinissaq angerlarsimaffimmilu uumasuutit illersorneqartarnissaat. Nunat isumaqatigiissutaata killiliussaqarfiisa iluanni inassuteqaatinik arlalinnik suliaqartoqarsimavoq, ilaatigut savat pillugit inassuteqaatinik.

 

Inatsisissatut siunnersuutip imarisai
Inatsit uumasunut tamanut, aamma nujuartanut, atuuppoq. Inatsisip pingaarnertut siunertaraa uumasut ataasiakkaarlugit illersorneqarnissaat, uumasunilli uumasoqatigiiusutut paasillugit illersuineq pissaaq pinngortitamik illersuineq pillugu inatsimmi aalajangersakkatigut. Inatsit imaqarpoq aalajangersakkanik aalajangersimalluinnartunik siullertut pingaarnertullu naalliutsitsinerup paarinerlugaanissallu pitsaaliorneqarnissaannik siunertaqartunik, kisianni inatsit sinaakkusiussatut isigisariaqarpoq uumasut illersorneqarnissaannut maleruagassanik allaffissornikkut Naalakkersuisut erseqqinnerusumik aalajangersaanissaannut piginnaatitsissutaasoq. Tamanna uumasunik illersuinermi mianerisassat pitsaanerusumik isumagineqarnissaasa periarfissinneqarnissaata kissaatigineqarneranut takussutissaavoq, tamannalu inatsisissatut siunnersuutikkut isumagineqartussatut kissaatigineqarpoq, tassa uumasunik illersuinermik suliassaqarfimmi pissusiviusut ilisimatuussutsikkullu paasisat nutaat uumasut ilorrisimaarnissaannut pingaaruteqartut naapertorlugit maleruagassiat ingerlaavartumik naleqqussarneqarsinnaanerat periarfissinneqarmat. Taamaatumik uumasut naalliutsinneqarnissamut isumannaariffigineqarnerat kisimi siunertarineqanngilaq aammali uumasut pisariaqartitaat assigiinngitsut mianeralugit inatsit malillugu maleruagassianik aalajangersaasoqarsinnaalerpoq.

Inatsisip akuersissutigineqarnerani maanna aallaaniariaatsit piniariaatsillu atuuttut allannguiffigineqassanngillat, tamatumani suliassaqarfimmi Naalakkersuisut nalunaarusiornermi malittarisassanik nutaanik aalajangersagaliornissaat piumasaqaataassaaq.

Inatsisissatut siunnersuutip suliarineqarnerani uumasunik illersuinermik suliassaqarfiup pisariaqanngitsumik allaffissorfiunerujussuanik kinguneqartussat maleruagassiat ilanngunnaveersaarneqarsimapput, aammattaaq kissaatigineqarsimanngilaq uumasunik illersuinermut naapertuutinngitsunik pisortanut imaluunniit innuttaasunut aningaasartuuteqalersitsisinnaasunik siunnersuutinik saqqummiussinissaq.

 

Ataatsimiititaliap suliarinninnera
Ataatsimiititaliap maluginiarpa siunnersuutip § 2-a, sooq peqatigiiffiit ilaat aalajangersimasut tusarniaavigineqarsimannginnerat, aallaaniariaatsinik piniariaatsinillu allannguisoqartariaqarnesoq aammalu qimmit qimuttut siunnersuut taanna malillugu qanoq pineqarnissaat erseqqinnerusumik nassuiaatigineqarnissaat arlalinnit ujartorneqarmat.

Taamaammat ataatsimiititaliap Inuussutissarsiornermut, Nunalerinermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoq isumasioqatigalugu ataatsimeeqatigaa. Naalakkersuisoq qinnuigineqarpoq inatsisissatut siunnersuutip qulaani taaneqartutigut kingunerisassai itisilerlugit nassuiaatigissagai, kiisalu Naalakkersuisut maleruagassanik erseqqinnerusunik aalajangersaasinnaanerinut inatsisissatut siunnersuummi aalajangersakkat iluserisaat imarisaallu pillugit.

Naalakkersuisup apeqquteqaatigineqartunut makku paasissutissiissutigai:

  - Siunnersuummi § 2-mi uumasut nunamiuugaluarunik imarmiuugaluarunilluunniit tamarmik pineqarput. Inatsisip atuutitinneqarnerani uumasut sumilluunniit siunertaqartumik inunnit nakkutigineqartut aamma nujuartat pineqarput. Sammineqartup saqqummerneranut inatsisissap siullermeerneqarnerani Naalakkersuisup Inatsisartunilu ilaasortap ataatsip akornanni paatsooqatigiissimanermit peqquteqarunarpoq. Inatsisartut oqaluttarfianniit apeqqutigineqarpoq § 2-mi uumasut tamarmik pineqarnersut, tassunga akissutigineqarpoq kapitali 2-mi uumasuuteqarneq kisimi pineqartoq; oqaatsitigut paatsoorsimaneq aaqqinniarlugu erseqqissaatigineqassaaq § 2-mi uumasut tamarluinnarmik pineqarmata kapitalimilo 2-mi uumasuutigineqartut kisimik pineqarlutik.

  - Savaatillit peqatigiiffiat tusarniaavigineqarpoq, Nunalerinerlu pillugu siunnersuisoqatigiit peqatigalugit allakkatigut 21. oktober 2002 akissuteqarlutik. Peqatigiiffik UPPIK aamma uumasunik illersuinissamut inatsisissamut siunnersuummik oqaaseqaatitaanillu nassinneqarpoq, allakkatigulli akissuteqarsimanani. Peqatigiiffik QIMUSSEQ tusarniaavigineqanngilaq. Kalaallit Nunaanni Aalisartut Piniartullu Kattuffiat, KNAPK, piniartunut inuussutissarsiornerminni qimminik atuisuusunut sinniisuusoq, tusarniaavigineqarpoq. Tusarniaanermut akissummini inatsisissamut nassiunneqartumut immikkut ilassutissaqarnani nalunaarpoq. Peqatigiiffik QIMUSSEQ uumasunik illersuinissaq pillugu nalunaarutinik suliarinnittoqalerpat tusarniarneqassaaq.

  - Inatsisissap atuuttussanngortinneqarneratigut piniarneq piniariuutsillu atuuttut allan-ngortinneqarnavianngillat, tamanna aatsaat Naalakkersuisut pineqartut pillugit nalunaarusiamik nutaamik aalajangersaanerisigut pisinnaavoq. Inatsisartut inatsisaanni atuuttumi, tassa uumasut isumannaatsumik illersorneqarnissaannik aammalu anniartinneqannginnissaannik, anniaateqartinneqannginnissaannik, annilaangatinneqannginnissaannik ataavartumillu ajoqusiivigineqannginnissaannik kiisalu annertuumik akornuserneqannginnissaannik piniariaatsit maannamut atorneqartut aqqutigalugit akerliusumik atorneqartoq paasineqarpat maleruagassat taamaattut suliarineqarnissaat takorloorneqarsinnaavoq.

  - Inatsisissatut siunnersuummi qimmit qimuttut pillugit immikkut aalajangersakkamik ilanngussisoqarnikuunngilaq, kisianni § 3-mi oqaatigineqarpoq: uumasuuteqartuusup uumasuutimi isumannaatsumik pineqarnissaat isumagissavaa, taassuma ataani naleqquttumik ilisimatuussutsikkullu misilittakkanut akuerisaasunut naapertuuttumik ineqartinnerat, nerisaqartinnerat, imissaqartinneqarnerat aammalu timimikkut, pissutimikkut peqqissutsimikkullu pisariaqartitaat. Qimuttunik qimmeqarnerup angerlarsimaffimmilu uumasuuteqarnerup imminnut nallersuunneqarsinnaannginnerat ersarippoq, taamaattumillu misilittakkat akuerisaasut naapertorlugit pineqartariaqarlutik, kisiannili aamma akisussaassuseqartumik anniartinnneqannginnissaat, anniaateqartinneqannginnissaat, annilaangatinneqannginnissaat ataavartumillu ajoqusiivigineqannginnissaat annertuumillu akornuserneqannginnissaat eqqanaarneqartariaqarluni.

  - Aammattaaq inatsisissatut siunnersuut ilaatigut aalajangersimasumik aalajangersaganngorlugu aammalu ilaatigut killiliussatut aalajangersaganngorlugu suliarineqarpoq, taakku iluanni Naalakkersuisut erseqqinnerusunik maleruagassaliorsinnaapput. Aalajangersimasumik aalajangersakkat uumasunik naalliutsitsinissaq pinaveersimatissavaat. Tamanna Kalaallit Nunaanni Pinerluttulerinermi inatsimmi § 65 malillugu inerteqqutaareerpoq, taamaattumillu aalajangersimasumik aalajangersakkat inerteqqutaareersumik erseqqissaaqqinnerusutut isigineqassallutik. Uumasut tigussaannginnerusunik pisariaqartitaannik, soorlu pitsaanerusumik atugaqartinneqarnissaannik timikkullu pisariaqartitaannik eqquutsitsisinnaasunik maleruagassiortoqarnissaa killiliussatut aalajangersagaliornerup siunertaraa. Uumasut pisariaqartitaannik paasinninneq annertusiartortuartuuvoq, soorlu aamma naalakkersuinikkut inuiaqatigiillu akornanni pisariaqartitanut taamaattunut paasinninnissamut piareersimaneruleriartortoqartoq. Taamaattumik tamakku pillugit maleruagassat Naalakkersuisunit nalunaarusiornikkut aalajangiiffigineqarsinnaapput aammalu piffissap ingerlanerani ilisimasat isummertarnerillu allanngoriartornerat ilutigalugu allanngortinneqarsinnaassallutik.

Naalakkersuisup paasissutissiissutai tamatuma kingorna itisilerlugit nassuiarneqartut ataatsimiititaliap iluarisimaarpai.

Ataatsimiititaliaq isumaqatigiittoq siunnersuut pillugu ima oqaaseqaateqarumavoq:

- Siunnersuut tamanit taperserneqartoq, aammalu taama pingaaruteqartigisoq pillugu inatsisissatut siunnersuummik saqqummiussineq tikilluaqqullugu.

- Qularnanngilluinnarpoq inatsisissatut siunnersuutikkut matumani pineqartukkut pinngortitamik uumasunillu illersuiniaqatigiiffittut kattuffiit nunatsinnik eqqumaffiginninnerat annikinnerulersinneqarlunilu nunatta isigineqarnera pitsaanerulersinneqassasoq. Minnerunngitsumik angerlarsimaffimmi uumasuuteqartuusugut uumasunillu tunngavilimmik inuussuteqartuusugut iluaqutissiivigineqassaagut. Assersuutigalugu qimuttunik qimmilinnut inatsimmik malittarisassaqalernissaq iluaqutaassaaq. Aammattaaq inatsisip takornariaqarnermut iluaqutaanissaa qularutissaanngilaq.

- Uumasunik toqoraanermi eqqarsaatigalugu naalliutitsinaveersaarnissaq anguniarlugu toqutsigasuarsinnaaneq erseqqissumik inatsimmittaaq piumasaqaataammat iluarisimaarparput, pingaartumik ullumikkut kommuneni qimmeqarfiusuni qimminik toqoraasartut inatsit manna tunngavigalugu uumasut naalliuttinneqaratik toqukkasuartarnissaannik piumasaqaammik ilaqarmat.

- Pingaartinneqarpoq uumasuutit peqqissaartumik isumagineqarnissaat, inissaqartinnissaat, nerukkarneqartarnissaat, imertinneqartarnissaat, taamalu peqqissuunissamikkut ilisimatuussutsikkut ilisimalikkat naarpertorlugit malittaralugillu paarineqartarnissaat.

- Taamatut uumasunik illersuinermik inatsisileqarnitta kingunerissavaa nunarsuarmioqatitsinnit soqutigineqarnitta annerulernera, tassani uumasut piujuaannartinneqarnissaannik pingaartitseqataalluta manna inatsit aqqutigalugu nalunaaruteqaratta.

Ataatsimiititaliap isumaqatigiittup tamanna tunngavigalugu siunnersuut Inatsisartut akuersissutigissagaat inassutigaa.

Taama oqaaseqarluni Inatsisartut Inuussutissarsiornermut Ataatsimiititaliaata siunnersuut aappassaaniigassanngortippaa.

 

	Ole Dorph, Siumut, siulittaasoq
Ane Hansen, Inuit Ataqatigiit, siulittaasup tullia		Ruth Heilmann, Siumut
Finn Karlsen Atassut		Per Skaaning Demokraatit