Arnat angutillu naligiissitaanissaat pillugu Inatsisartut inatsisissaattut siunnersuummut nassuiaatit
Nassuiaatit nalinginnaasut
Inatsisissatut siunnersuut Inatsisartut naligiissitaaneq pillugu suliniutaasa ilagaat, tassani naleqassutsit oqallisissallu nutaat aallaavigineqarlutik. Ukiuni kingullerni arnat atugaat pisinnaatitaaffiilu kisimik sammineqarsimanngillat, aammali arnat angutillu pisinnaatitaaffii periarfissaallu sammineqarsimallutik, matumani inuiaqatigiit atugarissaartut ineriartorteqqinneqarneranni tamat oqartussaaqataanerat tunngavigalugu ineriartortitseqqinnermi naligiimmik sunniuteqaqataasinnaaneq ilanngullugu.
Naligiissitaanissaq pillugu sulinermi aallaaviusussaq massakkut tassaanerussaaq arnat angutillu naligiimmik sunniuteqarnerup, naligiinnik atugaqarnerup kiisalu arnat angutillu assigiimmik periarfissaqarnissaasa siuarsarneqarnissaat siunertaralugu arnat angutillu assigiimmik naleqarnerat. Taamaattumik suiaassuseq pissutigalugu assigiinngisitsineq pinaveersimatinniarlugu suliniutinik immikkut ittunik aallartisaanissaq pisariaqartinneqarsinnaavoq.
Nassuerutigisariaqarpoq Kalaallit Nunaanni assigiinngisitsisarneq atuuttuarmat, tamannalu ilaatigut HS Analysimit suliarineqartumi Kalaallit Nunaanni Naligiissitaanissamut Siunnersuisoqatigiit suleqatigalugit nalunaarusiami "Kalaallit Nunaanni naligiissitaaneq - Angerlasersimafimmi, suliffimmi qinikkatullu sulinermi naligiissitaanerup misissuiffigineqarnera"-ni saqqummersinneqarpoq. Pingaartumik makkunani assigiinngisitsisoqartarpoq: Arnat naalakkersuinikkut ingerlatsinermik suliaqarneranni, arnat pisortatut atorfeqarneranni aamma angerlarsimaffinni suliassat agguataartarneranni.
Naligiissitaanerup assigiinngitsisarnerullu qanoq atugaatiginerisa qulaajarneqarnissaat siunertaralugu kisitsitigut naatsorsoqqissaakkanik tamatumunnga attuumassuteqartunik suliaqarnissaq pissusissamisoortuuvoq. Taamaaliornikkut arnat angutillu naligiissitaanerat pillugu ilisimasanik amerlanerusunik aamma pissarsisoqarsinnaavoq, ilisimasanik arnat angutillu naligiissitaanerisa siuarsarneqarnissaat anguniarlugu suliniuteqaqqissinnaaneq pillugu tamanut ammasumik oqallinnermi naalakkersuinikkullu oqallinnermi tunngaviusinnaasunik.
Inatsisissatut siunnersuut manna arnat angutillu naliigissitaanissaat pillugu inatsisissatut siunnersuutit Kalaallit Nunaanni Inatsisartunut saqqummiunneqartut siullersaraat. Danskit inatsisaanni naligiissitaaneq pillugu aalajangersagaqarpoq, Kalaallit Nunaannut atuuttunik. Tassani pineqartut tassaapput inatsit nr. 244, 19. april 1989-imeersoq suliffeqarnermut, erninermut il.il. arnat angutillu naligiissitaanissaannut tunngasoq, pineqanngillalli inatsimmi §§ 7 - 10 aamma §§ 16 - 17, taakkunani pineqarlutik sulinermik inuussutissarsiuteqartut naartunermut, erninermut qitornavissiartaarnermullu tunngatillugu pisinnaatitaaffii. Arnat angutillu assigiimmik akissarsiaqarnissaat pillugu inatsit nr. 32, 4. februar 1976-imeersoq aamma ilaavoq. Siunnersuut akuerineqarpat inatsisit taakku atorunnaassasut naatsorsuutigineqarpoq.
Inatsisip malinneqarnerata naliliiffigineqarnissaa siunertaralugu naligiissitaaneq pillugu nalunaaruteqartoqartarnissaa siunnersuutigineqarpoq.
Inatsisissatut siunnersuummi matumani aalajangersarneqarpoq pisortat naligiissitaaneq sulissutigissagaat aammalu naligiissitaaneq pilersaarusiornerni aqutsinernilu tamani ilanngunneqassasoq. Tamanna nutaamik eqqarsarnerunngilaq, tassami pisortat pisussaaffigiuaannarsimavaat naligiimmik pineqarnissaq tunngavigalugu innuttaasut assigiinngitsumik pineqannginnissaat. Pisortalli pisussaaffii nalornissutigineqaqqunagit tamanna pillugu aalajangersagaq suliarineqarpoq.
Nutaatut siunnersuutigineqarpoq pisortat ataanni ataatsimiititaliani siulersuisunilu assigiinngitsuni arnat angutillu sapinngisamik amerlaqatigiinnissaat anguniarneqartassasoq.
Tamatuma saniatigut siunnersuummi ilaapput aalajangersakkat inatsisini atuuttuneereersut angutit arnallu suliffeqarnikkut akissarsiatigullu naligiimmik pineqarnissaannut tunngasut. Malittarisassat atuutereersut ilaatigut allatut oqaasertalerneqarput ataatsimullu katinneqarlutik paasiuminarnerulersillugit.
Siunnersuummiipportaaq"killormut uppernarsaasussaaneq" pillugu aalajangersagaq, taamaalilluni eqqorneqartoq pinnani illuatungerisaali, tassalu assigiinngisitsisutut unnerluutigineqartoq uppernarsaasussanngorlugu.
Inatsisissatut siunnersuummi Namminersornerullutik Oqartussat pillugit inatsimmi § 10 tunngavigalugu Kalaallit Nunaata pisussaaffii isiginiarneqarsimapput, taamaalilluni siunnersuut nunat tamat akornanni isumaqatigiissutinut Kalaallit Nunaannut atuuttuusunut assortuuttooqqunagu. Immikkut taaneqassaaq arnanut sutigut tamatigut assigiinngisitsinerit atorunnaarsinneqarnissaat pillugu Naalagaaffiit Peqatigiiit isumaqatigiissutaat 18. december 1979-imeersoq, Danmarkip aamma Kalaallit Nunaannut atuuttussanngorlugu 1983-imi akuerisaa.
Siunnersuut Naligiissitaaneq pillugu Siunnersuisoqatigiit suleqatigalugit suliarineqarpoq.
Allaffissornikkut aningaasatigullu kingunerisassai.
§§ 3-p aamma § 4-p nassatarisaanik allaffissornermi aqutsinikkut annikinnerusunik, pisortat ingerlatsiviisa suliffeqarfiisalu aamma namminersortut suliffeqarfiutaasa pineqartut pisussaaffigisaannik kinguneqarnissaa naatsorsuutigineqarsinnaavoq.
Aalajangersakkanut ataasiakkaanut nassuiaatit
§ 1-imut
Naligiissitaaneq ilaatigut imatut paasineqassaaq inuiaqatigiit sutigut tamatigut ingerlanneqarneranni kikkut tamarmik naligiimmik periarfissaqartinneqarnissaat, tamatumani ilanngullugit inuiaqatigiit aqunneqarneqarfiini naligiimmik periarfissaqarnissaq, suliffeqqarnermi naligiimmik periarfissaqarnissaq, ilinniartitaanermi atuartitaanermi il.il. naligiimmik periarfissaqarnissaq.
Tassalu naligiissitaaneq imatut paasineqassaaq arnat angutillu naligiimmik naliligaallutik pineqarnerat, naligiimmik periarfissaqarlutik pisinnaatitaaffeqarlutillu sutigut tamatigut.
Siunertaanngilaq naligiissitaanermik paasinnittaaseq inaarutaasumik ataasiinnarmik nassuiaaserneqassasoq, tamannami inuiaqatigiit ineriartornerisa iluanni imminissaaq allanngoriartortarmat. Ataatsimut isigalugu naligiissitaanermik paasinnittaaseq naligiissitaanerlu pillugu suliniarneq anguniagassatut aalajangersakkamiittoq aqqutigalugu qulakkeerniagaavoq ajornartorsiutit nutaat siunissami ilanngussorneqarsinnaanerat.
Pingaarnerpaatut aallaavigineqarpoq arnat angutillu assigiissumik naleqarnerat naligiimmillu periarfissaqarnerat tamatumani ataqqillugu arnat tamarmik assigiissuunngimmata angutillu tamarmik assigiissuunatik. Taamaattumik naligiissitaanermik paasinnittaaseq tassaasariaqarpoq assigiin-ngissuterpassuaqartoq inuit ataasiakkaat arnaagunik angutaagunilluunniit inuunerminni aallaavii tunngavigalugit.
§ 2-mut
Aalajangersagaq siunnersuummi ataatsimut isigalugu malittarisassamik arnat angutillu assigiimmik pineqarnissaannut tunngasumik imaqarpoq. Aalajangersakkami tassani erseqqissarneqarpoq arnat angutillu naligiimmik atugassaqartitaallutik pineqassasut pisortat aqutsisoqarfiini inuutissarsiornermilu suliffeqarfinni.
Pisortat ingerlatsinerannut tunngatillugu ingerlatsinermi inatsisitigut tunngaviit atuuttut nalinginnaasut tunngavigalugit tunngavissaqanngitsumik immikkoortitsineq inerteqqutaareerpoq, matumani ilanngullugittaaq arnat angutillu. Kisiannili eqqortuusorineqarsimavoq inatsisissamut siunnersuummi tamatuma ersarissumik aalajangersakkamik peqarnissaa. Tamatumani aalajangersagaq inatsisinik atuutereersunik allanngortitsinngilaq. Taamaalilluni aalajangersagassatut siunnersuutip kingunissaa pingaarneq tassaassaaq suliffeqarfinni inuussutissarsiornermik ingerlatsivinni arnat angutillu assigiinngisitsilluni pineqarnissaasa inerteqqutaanissaa.
Aalajangersakkap atortinneqarfigisinnaasaata iluani arnat angutillu naligiimmik pineqassapput.
Tamanna imatut paasisariaqarpoq arnat angutillu nalinginnaq assigiinngisitsilluni pineqassanngitsut. Tamatumani apeqqutaanngilaq toqqaannartumik toqqaannanngitsumilluunniit assigiinngisitsilluni pinninneq.
Toqqaannartumik assigiinngisitsilluni pineqarnermi apeqqutaapput aalajangiinerit, iliuuseqarnerit, patsisilersuinerit il.il. arnat angutillu assigiinngisitsilluni pineqarnerannik tunngaveqartut. Toqqaannanngitsumik assigiinngitsilluni pineqarnermut ilaapput suliniutit, aalajangikkat, tunngavilersuutit il.il. ulluinnarni arnanut angutinullu equngasumik sunniuteqartartut. Patsisiginiagaq soqutaavallaan-ngilaq, sunniutaa tassaappat suiaassuseq tunngavigalugu assigiinngisitsineq.
Taamaalilluni inerteqquteqarnermi unaannaanngilaq arnat angutilluunniit pingaartinneqarnerunersut, pissutsilli qanoq innerat naapertorlugu arnat angutillu akornanni pissutsit qanoq innerat, assersuutigalugu naartunermut tunngasut eqqarsaatigalugit.
Illuatungaatigulli assigiinngisitsilluniu pinninnissamut inerteqqut atorsinnaanngilaq arnaanermut a-ngutaanermullu tunngasumik tunngavilersorluarneqanngikkuni.
Pisumi aalajangersimasumi assigiinnik atugassaqartitsilluni pinnittoqarnersoq imaluunniit inatsit unioqqutillugu assigiinngisitsisoqarnersoq aalajangiineq pissutsit atuuttut ataatsimut naliliivigineqarnerisigut pisariaqarpoq.
Naligiissitaanerup siuarsarneqarnissaa anguniarlugu aalajangersakkap saneqqunneqarsinnaanera eqqarsaatigalugu §17, imm. 2-mi aalajangersagaq innersuussutigineqarpoq.
§ 3-mut
Aalajangersakkami erseqqissarneqarpoq namminersortut suliffeqarfiutaat tamarmik sulisunik ingerlatsinerminni sulisussarsiortarnerminnilu, pisortassarsortarnerminnilu assigisaannilu naligiissitaanerup siuarsarneqarnissaata sulissutiginissaanut iliuuseqarnissamut pisussaaffilerneqartut.
Naligiissitaaneq Pillugu Siunnersuisoqatigiit kissaatigaat suliffeqarfiit namminersortunit pisortanillu pigineqartut ikinnerpaamik qulinik sulisullit sulisut akornanni suiaassutsikkut agguarsimaneq kiisalu sulisunik ingerlatsinermi suliarineqartartut suliffeqarfimmi naligiissitsinissamut siuarsaataasut pillugit paasissutissiisassasut. Naligiissitaaneq Pillugu Siunnersuisoqatigiit siunnersuutigaat paasissutissiisoqartassasoq nassuiaasiornikkut/apeqqu-tinik akisilluni immersuiffissakkut. Paasissutissat siuliani taaneqartut ukiut tamaasa tunniunneqartarnissaat siulertaralugu, aamma kisitsisitigut paasissutissiinermi atugassatut, siunnersuutigineqarpoq paasissutissat ukiut tamaasa naligiissitaanermut naalakkersuisumut nalunaarutigineqartassasut.
§ 4-mut
Aalajangersakkami erseqqissarneqarpoq pisortat oqartussaasui tamarmik, aamma kommunit ilanngullugit, naligiissitaaneq siuarsarniarlugu suliniuteqartussaatitaasut innuttaasunut tunngatillugu pisortallu susassaqarfiinut sulisuinullu tunngatillugu.
Aalajangersakkami allassimavoq naligiissitaanerup siuarsarnissaa pisortat ataasiakkaat akisussaaffigigaat. Pisortat oqartussaasut naligiissitaaneq tamatigut ilanngutissavaat pisortat pilersaarusiorneranni aqutsinerannilu. Tamatumani pineqarput pisortat oqartussaasut iluanni pissutsit soorlu sulisoqarneq pillugu ingerlatsineq, sulisussarsiortarneq, pisortassarsiortarneq assigisaallu aammalu pisortat oqartussaasut ingerlataat, tamatumani assersuutigalugu ilitsersuusiortarnerit innuttaasunullu paasissutissanik ingerlatitseqqittarnerit kiisalu suliassat pilersaarusiorneri ilanngullugit.
Tamatumunnga atatillugu eqqarsaatigineqarsinnaavoq pisortat oqartussaasut ingerlatsinerisa, suliniutaasa malittarisassaasalu naligiissitaanikkut kingunerisai misissoqqissaarumallugit periaasissiortoqartariaqannginnersoq.
Naligiissitaaneq Pillugu Siunnersuisoqatigiit kissaatigaat erseqqissarneqassasoq meeqqerivinni, meeqqanik paarsinermut aaqqissuussinerni meeqqallu atuarfianni meeqqanik assigiinngisitsisoqassanngitsoq. Taamatuttaaq Naligiissitaanissamut Siunnersuisoqatigiit isumaqarput atuartitsinermi atortussat suiaassutsinut taakkununnga marluusunut atatinneqarnissaat pisortat qulakkiissagaat.
Suliffeqarfinni namminersortunit aamma pisortanit pigineqartuni, ikinnerpaamillu qulinik sulisoqartuni sulisut suiaassutsinut qanoq agguataarsimanerat kiisalu suliffimmi naligiissitaanerup siuarsarneqarnissaa anguniarlugu sulisoqarnermik ingerlatsinermi suliniutit pillugit paasissutissiisoqartassasoq Naligiissitaaneq Pillugu Siunnersuisoqatigiit kissaatigaat. Naligiissitaaneq Pillugu Siunnersuisoqatigiit siunnersuutigaat paasissutissiissutit taakku ukioq allortarlugu nassuiaatitut ilusilerlugit saqqummiunneqartassasut. Paasissutissat qulaani taaneqartut ukiumoortumik saqqummiunneqarsinnaanerat siunertaralugu kisitsillu naatsorsueqqissarnermi atorneqarsinnaanngorlugit iluseqartillugit saqqummiunneqarsinnaanerat siunertaralugu siunnersuutigineqarpoq paasissutissat taakku naligiissitaanermut Naalakkersuisumut ukiumoortumik nalunaarutigineqartassasut. Aalajangersagaq pisortanit oqartussaasut / ingerlatsivinnut pisortallu suliffeqarfiutaannut tunngammat taamaallaat taakkunanngaanniit nalunaaruteqartoqartassaaq.
§ 5-imut
Soorunami ataatsimiititaliamut il.il. ilaasortanngortitaassagaanni maannakkutut pisariaqartuassaaq inuk inassutigineqartoq toqqarneqartorluunniit ataatsimiititami sulinissamut pisariaqartunik suliamullu tunngasunik piginnaaneqassasoq.
Pissusiviusuni ilaannikkut siulersuisussanik, siinniisoqarfinnik imaluunniit ataatsimoortumik siulersuiveqarfinnik arnanik angutinillu amerlaqatigiinnik ilaasortalersuineq ajornavittarpoq, assersuutigalugu ilaasortat agguarneqarsinnaanngitsumik amerlassuseqarnerat pissutigalugu; taamaattoqarpat arnat angutillu tamarmik sapinngisamik minnerpaamik 40%-imik sinniisoqartitsissapput.
Aalajangersakkami pineqarput ataatsimiititaliat Naalakkersuisunit pilersitaasut inuiaqatigiinnut tun-ngalluinnartunik suliassaqartut, aammattaarli ataatsimiititaliat il.il. inatsit naapertorlugu pilersitaasut. Akerlianilli inatsimmi pineqanngillat ataatsimiititaliat allaffissornerinnarmik teknikimulluunniit tunngasuinnarnik suliassaqartitaasut. Ataatsimiititaliat inatsisit malillugit allaffissornermik malittarisassiornermillu suliassaqartut siunnersuummut ilaapput, imaassimanngippat malittarisassiorneq allaffissornermi suliassanut sanilliullugu pingaaruteqavinngitsoq killilimmilluunniit pingaaruteqartoq. Ataatsimiititaliamik kommissionimillu taaguusersuinerit imminni aalajangiisuussaanngillat ilaasortanik toqqaanermi peqqussummi aalajangersakkat atorneqassanersut. Aamma taaguutit allat assersuutigalugu siunnersuisoqatigiit, aalajangiisartutut, ataatsimiititaliat, assigisaallu atorneqartillugit peqqussut atuuppoq siunnersuummi suliassiissutigineqartut pineqartillugit.
Aammattaaq pineqanngillat suleqatigiissitaliat pisortaqarfinnit assigiinngitsunit ilaasortaaffigineqartussatut pilersinneqartut, ilaasortat pisortaqarfinni immikkut suliatik tunngavigalugit toqqagaaffigisaat.
Inatsimmissaaq pineqanngillat kommunini ataatsimiititaliat tamarmik.
Akerlianilli ataatsimiititaliat pisortatigoortumik pilersitaasut inatsisissanik malittarisassanilluunniit tamanut atuuttussanik piareersaasussat, imaluunniit inuiaqatigiit ineriartornerat pillugu pilersaarusiortussat ataatsimut isigalugu malittarisassami ilaatinneqarput.
§ 6-imut
Imm. 1 malillugu siulersuisut, sinniisoqarfiit ataatsimoortumillu siulersuiveqarfiit allat Naalakkersuisut ilaasortaatitaminnik toqqaavigisaat arnanik angutinillu sapinngisamik amerlaqatigiinnik ilaasortaqartinneqassapput, taamaattorli siulersuisut sulinerannut ilanngutissagaanni piumasaqaataalluni siulersuisunut ilaasortaq pineqartoq taamatut sulinissami ilisimasaassanik piukkunnaatinillu pisariaqartunik pigisaqassasoq.
Pissusiviusuni ilaannikkut siulersuisussanik, siinniisoqarfinnik imaluunniit ataatsimoortumik siulersuiveqarfinnik arnanik angutinillu amerlaqatigiinnik ilaasortalersuineq ajornavittarpoq, assersuutigalugu ilaasortat agguarneqarsinnaanngitsumik amerlassuseqarnerat pissutigalugu; taamaattoqarpat arnat angutillu tamarmik sapinngisamik minnerpaamik 40%-imik sinniisoqartitsissapput.
Pisortatut oqartusaasoq siulersuisunit sinniisoqarfimmillu aqunneqarpat inatsit manna taakku taaneqartut ilaasortalersugaanerannut atuutissaaq.
Naalakkersuisut siulersuisunut il.il. taamaattunut ilaasortassanik toqqaappata inassuteqaateqarnermi § 6 isiginiarneqartassaaq, taamalilluni Naalakkersuisuni ilaasortat ataasiakkaat tamarmik immikkut tassaallutik suiaassutsikkut katitigaanermik nakkutilliisussat. Siulersuisut il.il. Naalakkersuisuinit toqqagaanngippata ilaannakortumilluunniit toqqagaappata, ileqqoreqqusalli assigisaalluunniit tun-ngavigalugit katitigaallutik, ingerlatsivimmi pisortatut oqartussaasup suiaassutsikkut naligiimmik katitigaanissaat nammineq nakkutigissavaa.
Imm. 2-mi oqaatigineqarpoq siulersuisut taakkuluunniit assigisaat qanoq ittoqartillugu Namminersornerullutik Oqartussat ataannittutut isigineqassasut.
Tamanna atuuppoq suliffeqarfiit imminnut pigisut Nunatta karsianit aningaasanik annertunerusutigut aningaasaliiffigineqartarpata, tassa imaappoq Nunatta karsiata tapiissutai suliffeqarfiup pineqartup isertitaanut/aningaasartuutaanut naleqqiullugit 60-70 %-init minnerunngippata.
§ 7-imut
Imm. 1 malillugu arnaq angullu siunnersuutigineqassapput, pisortatut oqartussaasoq imaluunniit suliniaqatigiiffik ataatsimiititaliami, siulersuisuni il.il. ilaasortassamik siunnersuuteqassappat toqqaassappalluunniit. Ataatsimiititaliami, siulersuini il.il. ilaasortanngussagaanni piumasaqaataavoq pineqartoq piginnaasanik naapertuuttunik pisarisaqartunillu pigisaqassasoq.
Inassuteqaateqarnermi malittarisassat sanioqqunnissaannut immikkut ittunik pissutissaqanngippat, kiisalu pisortat oqartussaasut, suliniaqatigiiffiit il.il. inassuteqaateqartut arnamik angummillu inassuteqaateqanngippata siulersuisut ilaasortanik pineqartunik ilaasortaqarnatik ingerlasinnaasut Naalakkersuisut aalajangersinnaavaat. Inassuteqarsinnaatitaasut pissutaasut immikkut ittut pillugit Naalakkersuisunut nassuiaateqassapput. Taamaalilluni sanioqqussinissamut periarfissaq atorneqarsinnaavoq, sulianik immikkut ilisimasaqartuunissamik piumasaqaatip erseqqissumik naliliinikkut suiaassutsikkut naligiimmik agguataarsimanissaq ajornarsisippagu, imaluunniit pisortatut oqartussaasoq, suliffeqarfik il.il. arnanit angutinillu sinniisuutitaqarnissaminut periarfissaqanngippat.
Arnanik angutinillu amerlaqatigiinnik inassuteqaateqarnissamik piumasaqaat atuutinngilaq suliniaqatigiiffiup imaluunniit pisortatut oqartussaasup ilaasortat nammineq toqqarpagit, imaluunniit ataatsimiititaliami siulersuisuniluunniit ilaasortat tamakkiisumik ilaannakortumilluunniit toqqaannartumik taasinikkut qinerneqarpata.
Imm. 3-mi aalajangersagaq ilanngunneqarpoq §§-ini 5-mi aamma 6-imi anguniakkat naammassineqarnissaat eqqarsaatigalugu. Taamaalillutik Naalakkersusiut ilaasortaaffissat inuttaqartinngitsoorsinnaavaat, arnat angutillu inassuteqaatigineqanngippata, inaasuteqaateqarnerlu pillugu malittarisassat sanioqqunneqarnerat pillugu tunngavilersuut akuerineqarsinnaanngippat.
§ 8-imut
Siunnersuut malillugu siulersuisut § 6 imm. 1-imi pineqartunut ilaatinneqartut tamarmik suiaassutsikkut katitigaanertat naalakkersuisoqarfiit tamarmik immikkut naaligiissitaanermut Naalakkersuisumut nalunaarutigissavaat. Nalunaaruteqarneq siulersuisunut qinersisoqareernerit tamaasa pisassaaq.
§ 9-mut
Aalajangersagaq tamarluinnarmi arnat angutillu suliffeqarnikkut il.il. naligiimmik pineqarnissaat pillugu inatsimmi § 2-mut aamma 4-mut naapertuuppoq. Aalajangersakkat taakku marluk ataatsimoortunngorlugit katinneqarsimapput.
Sulinermi atugassarititaasut pillugit oqaatsimi aamma pineqartoq aningaasarsiaqartitaaneq immikkut §§ 13 - 17-imi maleruagassanik aalajangersaaffigineqartoq.
Aalajangersagaq malillugu inerteqqutaavoq sulisitsisut atorfinitsitsinerminni il.il. arnaaneq angutaanerluunniit pillugit assigiinngitsumik pinninnissaat. Aalajangersakkami pineqarput sulisitsisut, kisiannili suliffissarsiuussisarfinnut tunngatillugu ersarissumik aalajangerneqarpoq suliffissaaleqisunik suliffissamik innersuussisoqarnerani arnaaneq angutaanerluunniit uniffiusassanngitsut, § 18 malillugu immikkut akuersisinnaaneq eqqaassanngikkaanni.
Sulinermik inuussutissarsiuteqartup pisumi aalajangersimasumi pissusivinnik uparuaanerani ilimanarsinnaappat assigiinngisitsisoqartoq sulisitsisup uppernarsartussaavaa naligiimmik pineqarnissamut tunngaviusut innarlerneqarsimanngitsut.
Atorfinitsitsinermut atorfimmiluunniit qaffatsitsinermut tunngatillugu sulinermik inuussutissarsiuteqartup eqqunngitsumik pineqarsorisup assersuutigalugu pissusiviusut takutissinnaavai imatut isikkoqartut sulisitsisup angut arnamit salliutissimagaa akerlianilluunniit. Taavalu sulisitsisup uppernarsartariaqarpaa assigiinngisitsilluni pinnittoqarsimanngitsoq. Assersuutigalugu sulisitsisup atorfinitsitseriaatsini nassuiarsinnaavaa immaqalu uppernarsarsinnaallugu qanoq iliorluni malinneqarnersoq. Sulisitsisup nammineq toqqassavaa qanoq iliorluni assigiinngisitsineraaneq eqqunngitsuunerarneqassanersoq.
Piginnaasat nalilersorneranni periarfissaqaaluppoq. Assersuutigalugu pisortatigoortumik piginnaasassat inuup pigisai tunngavigalugit sulisitsisup nassuiartariaqarsinnaavaa piginnaasat qanoq nalilersorneqarsimanersut.
Suliffeqarfimmi anartarfiit uffarfiillu aaqqissugaanerat pissutaalluni arnat angutillu ataatsimoortillugit sulisorineqarsinnaanngippata suliffeqarfiup aaqqissugaanera allanngortittariaqarpoq Kalaallit Nunaanni suliffiup aaqqissugaanera il.il. pillugit nalunaarut naapertorlugu. Aalajangersagaq unioqqutinneqassaaq tamanna pissutigalugu angut arnarluunniit atorfinitsikkumaneqanngippat.
Sulinermik inuussutissarsiuteqartup sulinermini atugarisai arlalippassuarnut tunngasinnaapput, assersuutigalugu qaqugukkut sulisarneq, sulinerup aaqqissugaanera, nakkutilliinermi aaqqissuussinerit sulisullu ajunngitsorsiassaat. Tamakkua saniatigut aamma pikkorissaqqinnissamut ilinniaqqinnissamullu naligiimmik periarfissaqartariaqarpoq, taamaalilluni tamarmik pikkorissaqqinnissamut periarfissillugit.
Sulinermi atugassarititat pingaartumik akissarsianut assigisaannullu tunngasut kiisalu qanoq sivisutigisumik sulisarnissaq ataatsimut isumaqatigiissutit malillugit aqqutaagajuttarput. Isumaqatigiissutini aalajangersakkat aalajangersakkamut matumunnga akerliusut atuussinnaassuseqanngillat, tak. siunnersuummi § 22.
Sulisitsisut ataatsimut isigalugu pisussaatinneqassapput aqutsisinnaatitaanertik atussagaat arnat angutillu immikkoortinnagit. Taamatut immikkoortitsinissamut inerteqqut atuuppoq aalajangikkanut immikkoortitsisunut ataasiakkaanut ataatsimullu isigalugu malittarisassanut.
Imm. 2-mi aalajangersarneqarpoq naligiimmik pineqarnissaq ataatsimut isumaqatigiissutini tunngavissaqartillugu taamatut inatsisitigut inissisimaneq allannguuteqassanngitsoq. Tamatuma ilaatigut kingunerissavaa taamaattoqartillugu naligiissitaanissamik piumasaasut suliat pillugit inatsisit malillugit suliassanngortinneqarsinnaanerat tunngavissat naammassineqarsimappata. Ataatsimoortumik isumaqatigiissut inunnut isumaqatigiissummi pineqartunut naligiimmik pineqarnissamik qulakkeerisoq inatsisissatut siunnersuummisut ippoq.
§ 10-mut
Naligiissitaaneq pillugu aalajangersakkat tamaasa inatsimmut ataatsimut katiterniarlugit aalajangersagaq naartunermi, erninermi meeravissiartaarnermilu sulinngiffeqarsinnaaneq il.il. aamma ullormusiat pillugit Inatsisartut peqqussutaannit nuunneqarpoq.
Naartuneq il.il. pissutigalugit soraarsitsisinnaanerup inerteqqutaaneranik aalajangersakkamik unioqqutitsisoqartillugu taarsiisoqartarnissaa siunnersuummi § 20-imi aalajangersarneqarpoq, taarsiissuteqartarnissamullu aalajangersakkat allat tassaniipputtaaq.
§ 11-mut
Aalajangersagaq arnat angutillu suliaqarnikkut il.il. naligiimmik pineqarnissaat pillugu inatsimmi § 3-mut naapertuuppoq.
Aalajangersakkakkut qulakkeerneqarpoq arnat angutillu inuussutissarsiutinut il.il. ilinniarnissamik qinnuteqarsinnaasut ilinniarsinnaasullu assigiinnik atugassaqartitaallutik.
Imm. 1-imi pineqarput inuutissarsiutinut ilinniarnerit il.il. sulisitsisup aalajangiiffigisinnaasai, tassalu ilinniarnerit suliffeqarfimmi ingerlanneqartut, aammalu ilinniarnerit sulisitsisup sulisuminut neqeroorutigisinnaasai (suliffiup iluani inuussutissarsiummut ilinniarneq). Aalajangersakkami arnaagaanni angutaagaanniluunniit inuussutissarsiummut ilinniarnissamut il.il. periarfissaqarnissamut tunngasut pineqaraluartut pinngitsoorani imaanngilaq suliffeqarfimmi sulisut tamarmik assigiimmik ilinniartitaassasut, tassami ataasiakkaat ilinniartitaanissaannut apeqqutaammat pineqartoq suliffeqarfimmi sumik atorfeqarnersoq sunillu suliaqarnersoq.
Imm. 2-mi pineqarput inuutissarsiutinut il.il. ilinniartitaanerit allat tamarmik suliffeqarfiup avataani ingerlanneqartut. Ilinniartitaaneq sunaluunniit akissarsiutigalugu sulinissamik siunertaqartoq aalaja-ngersakkami ilaavoq.
Pisimasup § 9 assigaa, tassami tamatumanissaaq suliassanngortitsisup takutissinnaasariaqarmagu assigiinngisitsinermik pinninneq tunngavissaqarnersoq.
§ 12-imut
Aalajangersaq angutit arnallu suliaqarnikkut il.il. naligiimmik pineqarnissaat pillugu inatsimmi § 6-imut naapertuuppoq.
Aalajangersakkap kinguneranik sulisussarsiorluni nittaaneq suiaassutsikkut immikkoortitsisuussaanngilaq. Aalajangersagaq pisariaqarpoq siunnersuummi § 9 aamma § 11 ulluinnarni atorsinnaalersikkumallugit.
Aalajangersakkami taamaallaat pineqarput sulisussarsiornerit imaluunniit inuussutissarsiutinik ilinniarnissanut il.il. tunngasut.
Sulisorisat arnat angutillu amerlaqatigiinnissaat anguniarlugu sulisitsisup sulisussarsiornermini arnat angutillu atorfimmik qinnuteqaqqullugit kajumissaarisinnaaneranut aalajangersagaq aporfiussanngilaq.
§ 13-imut
Aalangersagaq angutit arnallu assigiimmik akissarsiaqarnissaat pillugu inatsimmi § 1, imm. 2 - 4-mut naapertuuppoq.
Arnaaneq angutaanerluunniit pissutigalugit akissarsiatigut assigiinngisitsinerup inerteqqutaanera imm. 1-imi allassimavoq.
Pissutsit imminnut sanilliunneqarsinnaanerannut tunngatillugu apeqqutaasut arlaqarput ilaatigut pisartakkat/ajunngitsorsiassat assortuussutaasut sunik siunertaqarnerat. Inatsisit atortitaaneranni assigiinngisitsilluni pineqarnerup nalilersorneqarnerani pingaarnerpaatinneqarsimavoq juullilernerani saniatigut aningaasanik tunineqartarneq ukiup ingerlanerani sulisimanermut tunnganersoq imaluunniit siunissami sulinissamut kajumissaataanersoq. Aningaasat tunniunneqarnerat suliaqarsimanermut tunngappat ajornakusoorpoq uppernarsarniassallugu arnat angutillu assigiinngisitsilluni pineqarnersut.
Akissarsiat assigiinngitsunut agguarsimappata agguarnerini ataasiakkaani naligiimmik akissarsiaqarnissaq naammassineqarsimasariaqarpoq, aammalu nalilerneqartariaqarluni akissarsiat tamakkerlutik naammannersut. Akissarsiat sunarpiaanerat nalinginnaasumik paasinnittaaseq malillugu sulilluni isertitanut tamanut tunngasariaqarpoq, apeqqutaatinnagu akissarsiat qanoq aalajangersagaasimanersut (isumaqatigiissutit, inunnut ataasiakkaanut isumaqatigiissutit il.il.) aammalu akissarsiaqartitsineq sorleq atorneqarnersoq apeqqutaatinnagu (tiimimusiaqarneq, akkorterneq, akissarsiat minnerpaaffissaat, angusat tunngavigalugit akissarsiaqarneq, bonusisisarneq, tuniniaassinermi iluanaarutit). Tamatumani pineqarput sulinermi akissarsiat inuummullu tapiissutit. Tamatuma saniatigut apeqqutaanngilaq pisussaaneq malillugu namminerluunniit piumassutsimik akissarsiat tunniunneqarnersut.
Imm. 2-mi aalajangersakkami erseqqissarneqarpoq suliap qanoq naleqarnerata nalilersugaanissaa sunik tunngaveqassanersoq.
Piginnaasaqarnermik oqarnermi pissutsinullu tunngassuteqartunut tunngatillugu sulinermik inuussutissarsiuteqartunut ataasiakkaanut tunngasut, tunngavissat tamanut tunngasut suliap suuneranut suliallu ingerlanneqarnerani atugassarititaasunut il.il. pineqarput. (Suliamut tunngasut) angutit piukkunnarneruffii pineqartillugit aamma tunngavigisariaqarpoq arnat (suliamut tunngasunut) piukkunnarneruffigisaasa naammassineqarnissaat. Suliap qanoq naleqassusia nalilersorneqartariaqarpoq sulisut pineqartut nioqqutissiornermi akissarsiaasa pilersarnerat apeqqutaatinnagu.
§ 14-imut
Aalajangersagaq arnat angutillu naligiimmik akissarsiaqarnissaat pillugu inatsimmi § 2-mut naapertuuppoq.
Sulinermik inuussutissarsiuteqartut naligiimmik akissarsiaqalernissamik piumasaqarnerminni akuerineqartut aalajangersakkap oqaasertai malillugit akissarsiat nikingassutaat tigusussaavaat aningaasartaalu naatsorsorneqassapput inuup assersuutigineqartup akissarsiaanut sanilliullugit. Aalajaatsumik isumagineqarpoq sulisitsisup naligiimmik akissarsiaqarnissamik piumasaq naammassisinnaanngikkaa arnat angutilluunniit akissarsiaqqortuut/suleqataasut akissarsiaqqortuut akissarsiaasa apparnerisigut.
Inatsit 1908-meeersoq naapertorlugu akissarsiat tapissaannik piumasaqaat ukiut tallimanngorpata pisoqalisoorsimassaaq.
Isumaqatigiissummi naligiimmik akissarsiaqarnissamut akerliusunik aalajangersagaqarpat isumaqatigiissut atuussinnaassuseqanngitsutut isigisariaqarpoq. Aalajangersakkat tamakku qanorluunniit oqaasertaqaraluarpata sulinermik inuussutissarsiuteqartut naligiimmik akissarsiaqartussaapput.
§ 15-imut
Aalajangersagaq angutit arnallu assigiimmik akissarsiaqarnissaat pillugu inatsimmi § 3-mut naapertuuppoq.
Aalajangersakkami erseqqissarneqarpoq sulisitsisup sulisoq soraarsissinnaanngikkaa naligiimmik akissarsiaqarumalluni piumasaqarnera pissutigalugu.
Imm. 2-mi aalajangersakkap kingunerissavaa sulisitsisoq uppernarsaaniartussanngussammat, sulisoq naligiimmik akissarsiaqalerumalluni piumasaqareerluni soraarsitaasimappat.
Imm. 3-p kingunerissavaa imm. 1-imut akerliusumik soraarsitsisoqarsimappat tamanna atortussaatinneqassanngitsoq immikkut illuinnartunik pingaaruteqavissunillu tunngavissaqartoqanngippat.
§ 16-imut
Aalajangersagaq angutit arnallu assigiimmik akissarsiaqarnissaat pillugu inatsimmi § 4-mut naapertuuppoq.
Aalajangersakkakkut qulakkeerniarneqarpoq sulinermik inuussutissarsiuteqartut isumaqatigiissut malillugu pisinnaatitaaffeqartut taarsiissuteqartarneq pillugu aalajangersagaqartinnagu sulinermik inuussutissarsiuteqartutut allatuulli pisinnaatitaaffeqassasut.
§ 17-imut
Aalajangersagaq angutit arnallu assigiimmik akissarsiaqarnissaat pillugu inatsimmi § 6-mut naapertuuppoq.
Erseqqissaanissaq siunertaralugu siunnersuutigineqarpoq ersarissumik aalajangersarneqassasoq siunnersuut malillugu assigiimmik akissarsiaqartussaatitaanermik piumasaqarneq eqqartuussisut nalinginnaasut ataanniittoq. Assigiimmik akissarsiaqarnissaq inatsit malillugu piumasarineqanngippat, kisiannili ataatsimoortumik isumaqatigiissut malillugu piumasarineqarluni, taava sulisartut eqqartuussiviat atorlugu suliarineqarsinnaavoq piumasaqaatit allat naammassineqarsimappata.
§ 18-imut
Aalajangersagaq arlalitsigut angutit arnallu naligiimmik pineqarnissaat pillugu inatsimmi § 13-mut naapertuuppoq suliffeqarnermut erninermilu sulinngiffeqarnermut il.il. tunngatillugu, taamaattorli immikkut akuerineqarnissamik qinnuteqaatit suliarineqartarnerat pillugu arlalitsigut pisariillisaasoqarpoq.
Suliffiup ilinniarsimanerullu qanoq ittuunerat pissutaallutik pinngitsoorani naligiimmik pineqarnissaq pillugu tunngaviusut atortinneqarnissaat naapertuutinngilluinnassappat, aalajangersakkami Naalakkersuisut periarfissinneqarput inatsimmi aalajangersakkat saneqqunneqarnissaannut immikkut akuersissuteqarnissamut.
Assersuutigalugu pineqarsinnaapput uppeqatigiit aalajangersimasut arnaannarnik angutaannarnilluunniit palaseqartitsisinnaasut. Aammattaaq imaassinnaavoq inuit aalajangersimasut arnat angutilluunniit atorneqartariaqartut, assersuutigalugu isiginnaartitsinermi, erinarsoqatigiinni assigisaannilu.
Naalakkersuisut taamatut immikkut akuersinnginneranni Naligiissitaanissamut Siunnersuisoqatigiit angutit arnallu naligiimmik pineqarnissaannik immikkut paasisimasallit oqaaseqarteqqaarneqartassapput.
Inatsisit pillugit tunngavissat nalinginnaasut malillugit immikkut akuersisoqartinnagu sulisitsisup tunngavilersuutigisinnaanngilai pissutsit immikkut akuersinissamut tunngaviusinnaasut, inatsillu unioqqutinneqarpat sulisitsisoq akiliisinneqarsinnaavoq taarsiissutinillu piumasaqarfigineqarsinnaalluni.
Aalajangersakkami imm. 2 malillugu Naalakkersuisut § 2 sanioqqullugu suliffeqarfik inuussutissarsiummik ingerlatsisoq imaluunniit pisortat aqutsiviat immikkut akuersissuteqarfigisinnaavaat.
Aalajangersakkami pineqarput arnat angutillu naligiimmik pineqarfigisinnaanngisaat, kisiannili naapertuuttutut pissusissamisoortutullu isigineqarsinnaalluni taamatut assigiinngisitsilluni pinnissinnaaneq. Assersuutigalugu tassaasinnaapput inuussutissarsiornermut tunngatillugu arnat angutilluunniit højskolertarnerat, imaluunniit iganermut atuarfiit il.il. arnaannarnut angutaannarnulluunniit sammititaasut suiaassutsip aappaanaannut tunngatinneqartussatut kissaatigineqartut.
Arnat angutillu naligiimmik pineqarnissaat siuarsarumallugu pisariaqartuassaaq arlaata salliutinneqartarnissaa naligiinngissutiviit suli atuuttut iluarsiniarlugit.
Pineqartuassapput inatsimmi anguniakkat siuarsarumallugit ataatsimut isigalugu aaqqissuussinerit. Ajunngitsumik siunertaqarluni immikkut pinninniarnerit namminersortuneersinnaapput pisortaneersinnaallutilluunniit.
§ 19-imut
pineqartup malittarisassat nalinginnaasut malillugit taarsiivigineqarsinnaanera Aalajangersakkami akornuserneqanngilattaaq. Tamatumani assersuutigalugu pineqarsinnaavoq inuussutissarsiummik ingerlataqartup aalajangersakkat unioqqutillugit inuk sullikkumannginneratigut aningaasatigut annaasaqartissimappagu.
§ 20-mut
Imm. 1-imi aalajangersagaq suliffeqarneq erninermullu atatillugu sulinngiffeqarneq il.il. eqqarsaatigalugu angutit arnallu naligiimmik pineqarnissaat pillugu inatsimmi § 14-mut naapertuuppoq.
Sulisitsisoq malittarisassaq malillugu taarsiissuteqassappat aamma sulisitsisoq siunnersuummi § 25 malillugu akiliisinneqarsinnaavoq.
Sulinermik inuussutissarsiuteqartup naligiimmik pineqarnissamik piumasaqarnini pillugu soraarsitaanera arnaaneq angutaanerlu pissutigalugit soraarsitaaneranut sanilliullugu inatsit annertunerusumik unioqqutinneqassaaq.
Aalajangersakkami imm. 3-kkut qulakkeerneqassaaq sulinermik inuussutissarsiuteqartut isumaqatigiissut naapertorlugu pisinnaatitaaffeqartut, kisiannili taarsiivigineqarnissamik malittarisassiortoqarsimanani, taava taakkua sulinermik inuussutissarsiuteqartutut allatulli pisinnaatitaaffeqassasut.
Sakkortusaanermi imm. 4-mi taaneqartumi pineqarpoq sulinermik inuussutissarsiuteqartup assigiimmik akissarsiaqarnissamik piumasaqarnini pillugu soraarsitaanera. Tamatumunnga pissutaavoq siunnersuummi § 15, imm. 3-mi ersarissumik inerteqqutaammat sulinermik inuussutissarsiuteqartup suliat assigiit assigiimmik akilerneqarnissaannik imaluunniit suliat naligiit naligiimmik akilerneqarnissaannik tunngaveqarluni soraarsitaanissaa.
§ 21-mut
Suliassanngortitsisup suliassanngortitaasullu akornanni kina uppernarsaaniassanersoq pillugu nalinginnaasumik Kalaallit Nunaanni inatsisitigut malittarisassaqaraniluunniit tunngavissaqanngilaq, uppernarsaasussaatitaanerli pillugu piumasaasut immikkut inatsisitigut aalajangersaavigineqarsimasinnaapput.
Suliassami illuatungeriit namminneq aalajangersinnaavaat uppernarsaatissat qanoq annertutigisut saqqummiukkumanerlugit. Taamaattorli eqqartuussisut pisariaqarsorigunikku inassutigisinnaavaat uppernarsaatissat amerlanerusut saqqummiunneqarnissaat imaluunniit uppernarsaaneq unitsissinnaallugu suliamut pingaaruteqarsorinngikkunikku. Illuatungeriit saqqummiussinerat tunngavigalugu eqqartuussisut aalajangiissapput. Taamaattumik nammineerluni uppernarsaatinik naliliisinnaanerup kinguneraa eqqartuussisut arlaannaannulluunniit illersuinatik nalileereerlutik uppernarsaatit saqqummiunneqarsimasut qanoq pingaartiginerat nalilersussagaat uppernarsaatit pisumi aalajangersimasumi qanoq pingaartigisorineqarnerat tunngavigalugu.
Uppernarsaanerup qanoq sakkortutigineranut apeqqutaapput suliami pineqartorpiami pissutsit, tamatumani ilanngullugit illuatungeriit pisup eqqartuussisunut nalilertinniakkap ingerlanerani uppernarsaateqarnissaq qulakkeersimaneraat aamma/imaluunniit qulakkeersimasariaqaraluarneraat, aammalu apeqqutaaqataallutik suliamut attuumassuteqartut malittarisassani tunngavissaqalersitsisimasut.
Sakkortunerusumik uppernarsaateqarnissamik piumasaqarneq ulluinnarni eqqartuussinermi periaatsinik aallaaveqarsinnaavoq. Tassami 1980-ikkut qiteqqunneranni ilimagineqalersimavoq arnat naartusut/ernisut soraarsinneqartarnerat naartunermik erninermilluunniit patsiseqartoq. Taamaalilluni sulisitsisup uppernarsarniartussanngorpaa soraarsitsineq allanik tunngaveqarsimanersoq.
Pisuni arlalinni ajornartorsiut pingaarneq ajornartorsiutilluunniit pingaarnerit ilaat tassaasinnaavoq uppernarsassallugu ilumut assigiinngisitsisoqarsimanersoq. Suliani taamaattuni kia uppernarsaasussaatitaanerata allanngortinneqarnera pingaaruteqarsinnaavoq.
§ 22-mut
Aalajangersagaq suliffeqarneq erninermullu atatillugu sulinngiffeqarneq il.il. eqqarsaatigalugu angutit arnallu naligiimmik pineqarnissaat pillugu inatsimmi § 11-mut naapertuuppoq.
Aalajangersakkakkut qulakkeerneqarpoq inunnut ataasiakkaanut tamanulluunniit isumaqatigiissutit, malittarisassat, maleruagassat il.il. inatsisissatut siunnersuummi atorsinnaassanngitsut inatsimmi §§ 9-11-mut, § 13-imut aamma §§ 15-17-imut akerliugunik.
§ 23-mut
Aalajangersagaq suliffeqarneq erninermullu atatillugu sulinngiffeqarneq il.il. eqqarsaatigalugu angutit arnallu naligiimmik pineqarnissaat pillugu inatsimmi § 12-mut aamma angutit arnallu naligiimmik akissarsiaqarnissaat pillugu inatsimmi § 5-imut naapertuuppoq.
Aalajangersakkakkut anguniarneqarpoq siunnersuut manna malillugu assigiinngisitsilluni pineqarsimasoq nipangiinnarluni nammineerluniluunniit pisinnaatitaaffimminik taamaatitsiinnarsinnaanera pinngitsoorumallugu.
Aalajangersakkap kingunerisassaasa ilagaat sulinermik inuussutissarsiuteqartoq siunnersuummi § 13 malillugu piffissami aalajangersimasumi assigiimmik akissarsiaqartinneqarsimanngippat tamanna imatut paasineqassanngimmat pisinnaatitaaffini nipangiinnarluni taamaatiinnarsimagaa.
§ 24-mut
Aalajangersagaq suliffeqarneq erninermullu atatillugu sulinngiffeqarneq il.il. eqqarsaatigalugu angutit arnallu naligiimmik pineqarnissaat pillugu inatsimmi § 19-imut naapertuuppoq.
Siunnersuummi §§ 19-20 peqatigalugit aalajangersakkamiipput siunnersuummi §§ 9 - 12-p unioqqutinneqarneranni pineqaatissiisinnaanerit.
§ 25-mut
Siunnersuutigineqarpoq inatsisissaq atuutilissasoq 1. maj 2003-mi.